Geef leraren vertrouwen en ruimte

Leraren willen hun werk goed doen. Gewoon goed onderwijs geven. Maar zij voelen zich beknot door toezicht vanuit de inspectie, door dwingende ICT-hulpmiddelen die niet aansluiten bij de schoolpraktijk en door veranderende onderwijsregels. In zijn advies geeft Actal aan dat overheden en schoolbesturen leraren meer vertrouwen en meer professionele vrijheid kunnen geven; op vier manieren.

1. Minder sturing op inhoud

De inhoudelijke sturing van overheden en schoolbesturen kan worden teruggedrongen. Want door deze sturing – en de verplichte verantwoording daarover – dreigt de boekhouding de lesinhoud te verdringen. De sturing kan deels worden vervangen door bijvoorbeeld intercollegiale raadpleging (‘peer review’).

Een leraar op een basisschool zegt: “Bij ons op school staan meer kasten met leerlingdossiers dan met extra oefenmateriaal en verrijkingsstof voor onze leerlingen”.

2. Betere aansluiting hulpmiddelen op de praktijk

Als hulpmiddelen – bijvoorbeeld computerprogramma’s – qua ontwerp en gebruik beter aansluiten op de praktijk van de leraar, dan zou dat heel veel schelen. Instrumenten die als hulpmiddel zijn ontwikkeld kunnen onbedoeld verworden tot een keurslijf.

Volgens een leraar uit het primair onderwijs: “Ik wil de vrijheid om te kijken naar het kind waar ik mee werk, en om te handelen naar wat hij mij laat zien. Dat kan per kind verschillen. Mijn streven is altijd eruit te halen wat erin zit, maar nu moet ik eruit halen wat een plan dat eens bedacht is, vindt dat ik eruit moet halen. Dit houdt geen rekening met de ontwikkeling van kinderen die nooit rechtlijnig is, maar met sprongen gaat. De kunst is het moment van de sprong te herkennen en dan mee te springen”.

3. Meer taakdifferentiatie

Leraren krijgen het gevoel dat lesgeven bijzaak is geworden en dat ze behalve leraar ook administratief medewerker zijn. Zij verwerken veel gegevens in onder meer handelingsplannen, groepsplannen, leerlingdossiers en het lerarenregister. Extra – administratieve – ondersteuning maakt meer taakdifferentiatie mogelijk. Zo kan de leraar zich beter richten op het onderwijs en de leerlingen.

4. Consistentie en koersvastheid in het onderwijsbeleid

Veranderingen van het beleid worden op zichzelf ervaren als regeldruk. Aanpassingen van beleid moeten een beslag krijgen in de dagelijkse praktijk van leraren. Dat kost tijd en daarom is terughoudendheid met nieuw beleid ook een goede manier om ruimte te geven.

Reactie van OCW op het advies van Actal

Op 1 maart 2013 heeft Actal advies uitgebracht aan Minister Bussemaker van OCW over de merkbare vermindering van regeldruk voor leraren. In haar brief van 8 juli 2013 en de daarbij gevoegde beleidsreactie op het onderzoek naar beleefde regeldruk onder leraren schetst de Minister de aanpak van regeldruk door OCW en reageert zij op het advies van Actal. OCW noemt concrete maat­regelen zoals minder administratief werk rondom zorgleerlingen, eenvoudigere regels voor onderwijstijd in het voort­gezet onderwijs en minder toezichtlasten in het mbo in verband met de urennorm. Ook betoogt OCW dat leraren soms denken dat zij administraties – zoals het handelingsplan – zeer gedetailleerd moeten invullen, terwijl dit van de Onderwijsinspectie niet hoeft. Dergelijke misverstanden gaat de Onderwijsinspectie wegnemen. Daarnaast gaat OCW het gesprek aan met scholen en instellingen over het terugdringen van regeldruk voor de leraren.

Goed dat OCW de regie neemt

Jan ten Hoopen (collegevoor­zitter van Actal): “Deze Minister begrijpt dat leraren ruimte willen om te doen wat ze met passie nastreven. Zij hebben tijd nodig voor echte aandacht voor onderwijs en leerlingen. Maar dat is niet een zaak van het ministerie alleen. Er zijn meer partijen die elkaar om in­formatie vragen en zo de bureaucratie verhogen. Het is belangrijk dat OCW in de bestrijding van de bureaucratie een zekere regie op zich wil nemen.”

Uitgangspunt hierbij moet zijn dat de leraar ook het vertrouwen krijgt dat hij zijn verantwoordelijk­heden kan waarmaken. Jan ten Hoopen: “Als we echt durven vertrouwen op de inzet en de competentie van de Nederlandse leraren, dan kunnen we mooie resultaten tegemoet zien bij de vermindering van de regeldruk voor hen.”